بررسی پراکندگی عناصر نادر خاکی (ree) و نیوبیم (nb) در کانسارهای آهن آپاتیتی منطقه بافق

در منطقه ایران مرکزی در استان یزد در حدود 70 آنومالی آهن شناخته شده که از زرند تا پشت بادام ادامه دارد. اغلب این کانسارها از نوع آهن فسفردار (آپاتیت دار) بوده که این ماده اغلب به عنوان مزاحم در فرآوری آهن تلقی می شود. در برخی از مناطق مقدار آپاتیت افزایش چشمگیری یافته و بصورت رگه های آپاتیتی (اسفوردی، لکه سیاه، زریگان و ...) نمود می یابد در این کانسارها آپاتیت به عنوان ماده معدنی در نظر گرفته می شود. در حال حاضر کانسارهای آپاتیت اسفوردی و آهن چادرملو به عنوان تولید کننده کنسانتره آپاتیت (اولی محصول اصلی و دومی محصول فرعی) می باشند که مجموعا توان تولید کنسانتره آپاتیت حدود 8/5-9 میلیون تن را دارند. از توان تولید دیگر کانسارهای آهن برای محصول جانبی آپاتیت (چاه گز، چغارت ، ...) نباید غافل بود که نیاز به بررسی های خاص خود دارد. دو نوع آپاتیت : رگه ای (تیپ اسفوردی، پیروکسنیتی) و پراکنده در آهن را می توان در نظر گرفت بررسی ها نشان داده که هر دو نوع آپاتیت های مذکور از نوع فلوئور آپاتیت با مقادیر قابل ملاحظه ای cl (دهم درصد) و مقادیر بالائی ree هستند. در آنالیزهای انجام شده در این رساله و مقایسه با نتایج قبلی آپاتیت های رگه ای اسفوردی، لکه سیاه زریگان، جنوب چادرملو و آپاتیت های داخل آهن در چغارت و چادرملو دارای حدود 1-1/6 درصد از این عناصر بوده که به طور متوسط و تقریبی عناصر ce با 49/1 درصد، la 18 درصد، nd 17 درصد، 7/6 y درصد، 4/3 pr درصد، sm 1/5 درصد، 0/7 gd درصد، 0/6 dy درصد، 0/5 er درصد، 0/3 yb درصد، lu, tm, ho, tb, eu هر یک 0/1-0/2 مقدار کل را تشکیل می دهند. دیاگرام های عنکبوتی نسبت بسیار بالای lree/hree را نشان می دهند. مطالعات sem در کنار اطلاعات قبلی میزان قابل ملاحظه ای از محتوای ree آپاتیت ها را به صورت ادخال هائی از کانی های ree بویژه مونازیت نشان می دهد که خود مسئله استحصال این عناصر را پیچیده تر می کند. هیچ متمرکزی از nb در این تحقیق بدست نیامد. این کانسارها از تیپ کایرونای سوئد معرفی شده اند و در مورد ژنز آنها محلول ماگمائی حاوی فسفات و اکسید آهن جدا شده از ماگمای اولترامافیک با گرایش آلکالن در اعماق پوسته با همراهی مواد فراد فراوان که موجب متاسوماتیسم سنگ های میزبان این کانسارها (فلدسپات na و k ترمولیت ، اکتینولیت و ...) گشته اند پیشنهاد شده است .